تار ساز اصیل ایرانی

ساز تار از ساز های زهی مضرابی (زخمه ای) مقید است که در ساخت آن از چوب، پوست،

استخوان، زه ( روده تابیده چهارپایان) و فلزاستفاده می شود و طول کلی آن حدود 95 سانتی

متر است.

اگرچه در گذشته های دور، نامی از آن برده نشده است ولی از حدود دویست سال پیش،

تار، یکی از سازهای اصلی موسیقی ملی ایران بوده است.

نوازنده تار ایرانی در حالت نشسته تار را به صورت افقی روی ران پا قرار می دهد، به طوری

که دسته تارطرف چپ و کاسه طنینی طرف راست نوازنده قرار می گیرد.

نوازنده سر انگشت های دست چپ را روی دستان هایی که در طول دسته تار بسته شده

اند حرکت می دهد و با مضرابی که در دست راست دارد به سیم ها زخمه میزند.

قطعات تشکیل دهنده ی ساز تار

هر ساز از قطعات مختلفی تشکیل شده است. هم اکنون در زیر به قطعات

پوست تار

در پوست تار از قسمت نازک پوست چهار پایانی مانند بز و بره استفاده می شود.

خرک تار

خرک معمولا از جنس استخوان به کاررفته در روی دسته و شیطانک به طول تقریبی ۵ و

ارتفاع ۲ سانتی متر ساخته می شود که با دو پای کوچک خود روی پوست کاسه قرار می

گیرد و سیم ها هر یک جداگانه از درون شیارهای کم عمقی که بر سطح خرک ایجاد شده

اند عبور می کنند.

برای ثابت ماندن خرک بر روی پوست، تکه های کوتاهی از جنس دستان ها از حلقه های

کوچکی که روی خرک ( دو حلقه در طرفین و یک حلقه در وسط) ایجاد شده می گذرند و به

سیم گیر که در انتهای بدنه ی کاسه قرار دارد وصل می شوند.

کاسه طنینی تار

کاسه طنینی از چوب یک تکه در دو حجم تو خالی تقریبا گلابی شکل- یکی بزرگتر و دیگری

کوچکتر- تشکیل شده و یک طرف آنها (دهانه) باز است.

قسمت بزرگتر را « کاسه » و قسمت کوچکتر را «نقاره» می گویند.

برروی دهانه های بازکاسه و نقاره پوست می کشند و خرک بر روی پوست کاسه قرار میگیرد.

جنس چوب کاسه ها معمولا از چوب درخت توت تهیه می شود.

سرپنجه تار

سر پنجه یا جعبه کوک ( جعبه گوشی ها) جعبه کوچک تو خالی ست که در ابتدای طول

دسته قرار گرفته و از جنس چوب کاسه هاست و به تعداد سیم های تار، شش گوشی (

درهرطرف سه گوشی) رود آن قرار دارند.

دسته تار

دسته تارازچوبهای سخت، مانند گردو یا توت، به صورت لوله ای تو پربه طول تقریبی ۵۰ و قطر

تقریبی ۴ سانتی متر ساخته می شود که ازطرف جلو ( محل انگشت گذاری) صاف برش

خورده و از طرف پشت نیم دایره است و دستان ها با فواصل معین، روی آن بسته می شوند.

در طرفین طول دسته ( سطح رویی) دو رشته نوار از جنس استخوان کار می گذارند که هم

به زیبایی دسته کمک می کنند و هم مانع فرسایش چوب در اثرتماس زیاد انگشت ها می

شوند.

دسته تار از یک طرف به نقاره و از طرف دیگربه سر پنجه تار متصل است.

گوشی های تار

تار۶ عدد گوشی از جنس چوب، به تعداد سیم های ساز دارد که به صورت میخ درشت

سرپهن ساخته می شوند.

قسمتی که هنگام کوک کردن، با دست چپ نوازنده به چپ و راست گردانده می شود پهن

تراست و بیرون سر پنجه قرار دارد و قسمتی که یک سر سیم به دور آن پیچیده می شود

باریک تر است و داخل فضای خالی سرپنجه قرار دارد.

شیطانک تار

قطعه استخوان باریک و کم ارتفاعی به عرض دسته ی تار و به ارتفاع ۲ میلی متراست که

بین دسته و سر پنجه قرار گرفته و دارای شیارهای کم عمقی است که سیم ها هر یک از

درون یکی از این شیارها می گذرند و به طرف گوشی می روند.

دستان های تار

به طور معمول ۲۸ دستان بر روی دسته ی تار بسته می شوند که جنس آنها اززه ( روده ی

تابیده ی چهارپایان) یا نخ نایلون است.

هر دستان را در فواصل مین، چهار یا سه دور، دور دسته تار می بندند و آن را گره می زنند،

به طوری که گره ها در شیاری که در سطح بالایی طول دسته ایجاد شده قرار بگیرند.

محل دستان بر روی دسته ثابت نیست و در دستگاههای مختلف، بعضی دستان ها تا حدی

حرکت داده می شوند.

سیم گیر تار

قطعه ای است کوچک از چوب یا استخوان که در انتهای بدنه کاسه نصب شده و دارای

شیارهایی است که حلقه تابیده شده یا گره یک سر سیم به آن می افتد.

تاریخچه تار

 بنابر روایتی تار از زمان فارابی (حدود سال ۲۶۰ هجری – سال ۳۳۹ هجری) موسیقیدان

معروف ایرانی وجود داشته و بعد از وی توسط صفی الدین ارموی و دیگران به سمت کمال

پیش رفته‌است.

بر این اساس نمونه سلف تار مربوط به عهد صفوی (سال ۱۰۸۰ هجری) در تصویر زیر مربوط

به نقاشی‌های کاخ هشت بهشت اصفهان مشاهده می‌شود.

دو تصویر که یکی در سال ۱۷۷۵ میلادی و دیگری در سال ۱۷۹۰ میلادی در شیراز از تار

نقاشی شده‌است نشان می‌دهد نواختن این ساز در دورهٔ زندیه در شیراز متداول و مرسوم

بوده‌است.

درابتدا تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت، آخرین اصلاحات توسط درویش خان استاد

موسیقی ایرانی(۱۲۵۱تهران_۲ آذر ۱۳۰۵تهران) با افزودن سیم ششم جهت تکمیل و وسعت

دامنه صوتی تار انجام پذیرفته‌است، که همچنان به کار می‌رود.

نوازندگان بزرگی چون حسین علیزاده ،جلیل شهناز،محمدرضا لطفی و …با نواختن تار

محبوبیت این ساز ایرانی را به اوج رساندند.

این ساز پرطرفدار سالهاست که هنرجویان بسیاری را به سمت خود کشانده و جوانان

بسیاری در حال آموختن تار میباشند.

اگرچه در گذشته های دور، نامی از آن برده نشده است ولی از حدود دویست سال پیش،

تار، یکی از سازهای اصلی موسیقی ملی ایران بوده است.

نوازنده تار ایرانی در حالت نشسته تار را به صورت افقی روی ران پا قرار می دهد، به طوری

که دسته تارطرف چپ و کاسه طنینی طرف راست نوازنده قرار می گیرد.

نوازنده سر انگشت های دست چپ را روی دستان هایی که در طول دسته تار بسته شده

اند حرکت می دهد و با مضرابی که در دست راست دارد به سیم ها زخمه میزند.